Waarom 'Ik versta je niet' vraagt om een gezamenlijke oplossing

"Ik versta je niet." Het is een zin die ik vaak gebruik, ook tegen mensen die ik niet goed ken. Of het nu een nieuwe collega is, iemand in de winkel, of een onbekende op een feestje. Ik wacht niet tot ik iemand beter ken, want ik weet uit ervaring: hoe eerder ik het zeg, hoe minder misverstanden er ontstaan.

Waarom zeg ik het zo snel? Omdat ik liever even vraag om herhaling dan dat ik een antwoord geef dat niet past bij de vraag. Of dat ik knik alsof ik het snap, terwijl ik eigenlijk de helft mis. Dat scheelt later ongemakkelijke momenten, voor mij en voor de ander. En eerlijk is eerlijk: het scheelt mij ook een hoop energie. Constant proberen te raden wat iemand zegt, is vermoeiend. Liever even checken, dan een gesprek voortzetten op aannames.

Soms kijken mensen verrast als ik zeg dat ik ze niet versta. "Oh, sorry!" is meestal de eerste reactie. Vervolgens herhalen ze hun zin, maar vaak met de vraag: "Ligt het aan mij?" Dan leg ik uit: "Nee, het ligt aan mijn gehoor. En aan de omgeving, al dat achtergrondgeluid, andere gesprekken, echo’s. Dat maakt het lastig." Dat haalt meteen de spanning weg. Het is geen kritiek op hun manier van praten, maar gewoon een feit. En dat maakt het voor beide kanten makkelijker.

Veel mensen proberen het probleem op te lossen door harder te praten. Of ze buigen zich naar me toe, alsof volume het antwoord is. Maar harder praten betekent vaak meer ruis. En dichterbij praten betekent dat ik minder kan liplezen en het geluid vervormt. Wat wel helpt?

• Duidelijk praten, niet harder.

• Oogcontact maken, zodat ik kan liplezen.

• Even naar een rustige plek lopen, weg van de drukte.

Ik merk dat mensen vaak niet weten wat ze moeten doen als ik zeg dat ik ze niet versta. Ze hebben goede bedoelingen, maar weten niet hoe ze moeten helpen. Dus geef ik zelf vaak het voorstel: "Zullen we even hiernaartoe lopen? Dan versta ik je beter."

Als we even naar een stilere hoek verhuizen, merk ik dat het gesprek soepeler loopt. Niet alleen voor mij, maar voor iedereen. Mensen ontspannen, omdat ze niet hoeven te schreeuwen. Ze hoeven niet na te denken over of ik ze wel begrijp. En ze onthouden het: de volgende keer zoeken ze zelf een rustige plek, of kijken ze me aan als ze praten.

Dat is het mooie: toegankelijke communicatie werkt voor iedereen. Of je nu slechthorend bent of niet. Een rustige plek om te praten is fijn voor mensen met gehoorproblemen, maar ook voor mensen die moe zijn, of zich gewoon beter willen concentreren. Het is geen speciale behandeling – het is gewoon prettiger voor iedereen.

Toch zie ik dat echte verandering vaak pas komt als mensen er zelf mee te maken krijgen. Bijvoorbeeld als een collega met een rolstoel niet verder kan door een drempel, of als een blinde vriend geen braille-informatie vindt. Dan pas zien ze: "Oh, dit is voor niet iedereen vanzelfsprekend."

Dat is ook wat ik in mijn werk bij ToegankelijkheidsFabriek en HoorLab tegenkom. Bedrijven en mensen passen dingen vaak pas aan als ze er zelf mee geconfronteerd worden. Een smalle doorgang, een ontbrekende flitslamp bij een brandalarm, geen ondertiteling bij een video, het valt pas op als het iemand raakt. Tot die tijd merken ze het vaak niet op.

Maar het hoeft niet zo te zijn. Je kunt ook gewoon beginnen met luisteren. Letterlijk en figuurlijk.

Als iemand zegt: "Ik versta je niet", hoef je geen expert te zijn. Begin gewoon met deze drie vragen:

• "Zal ik duidelijker praten?" (In plaats van harder.)

• "Zullen we even ergens rustigs gaan zitten?" (In plaats van in de drukte blijven.)

• "Kan ik iets aanpassen?" (In plaats van te doen alsof er niets aan de hand is.)

Dat is geen moeite. Dat is gewoon goed communiceren. En het mooie is: als je het voor één persoon doet, merk je vaak dat het voor iedereen beter werkt.

We denken vaak dat toegankelijkheid iets groots en ingewikkelds is. Maar het begint met kleine dingen:

• Een rustige plek opzoeken voor een gesprek.

• Duidelijk praten en oogcontact maken.

• Even checken of de ander je begrijpt.

En wie weet leer je er zelf ook nog wat van. Want goed communiceren is geen eenrichtingsverkeer. Het is iets wat we samen doen. En dat begint met die eenvoudige woorden: "Ik versta je niet." En dan? Dan zoeken we het gewoon samen uit.